Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 1 w Krakowie to nie tylko placówka edukacyjna, ale prawdziwa instytucja pełniąca ważną rolę w życiu niepełnosprawnych dzieci i młodzieży. Jego korzenie sięgają roku 1946, kiedy to powstał Państwowy Dom Dziecka przy filii Szkoły Podstawowej Specjalnej nr 44 na ul. Szwedzkiej 42. Jego pierwszym kierownikiem był Józef Wiśniewski, a liczba wychowanków wynosiła wówczas 21.

W 1952 roku placówka zmieniła swoją nazwę na Państwowy Zakład Wychowawczy, co zbiegło się z dynamicznym wzrostem liczby wychowanków, osiągając już wówczas 60. Jednak prawdziwym przełomem okazał się rok szkolny 1957/58, kiedy to powstała Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 5. Nowa oferta edukacyjna umożliwiła młodzieży z całej Małopolski kształcenie się w kierunkach takich jak krawiec, szewc, ślusarz czy introligator.

Kolejny etap rozwoju to rok 1960, kiedy na podwórku Państwowego Zakładu Wychowawczego ukończono budowę nowego warsztatu. Budynek ten, używany do dziś, stał się miejscem praktyk młodzieży w dziedzinie ślusarstwa, stolarstwa i malarstwa. Lata 70. to kolejne wyzwania związane z brakiem pomieszczeń, co skutkowało przekazaniem ośrodkowi kolejnego zabytkowego budynku przy ul. Szujskiego 2.

W 1977 roku placówka przeniosła się do nowego budynku, a rok szkolny 1977/78 przyniósł połączenie dwóch istniejących szkół i nadanie im wspólnej nazwy: Państwowy Zakład Wychowawczy nr 1 z siedzibą przy ul. Barskiej 45. Nowe kierunki kształcenia, takie jak kaletnictwo i stolarstwo, zostały wprowadzone w tym czasie.

W 1984 roku, w wyniku zmian w Statucie Szkolnictwa Specjalnego, placówka otrzymała obecną nazwę – Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 1. Rok 1988 był szczególny, gdyż ośrodek otrzymał swojego Patrona, którym został wielki malarz Jan Matejko.

W latach 90. rozpoczęły się działania społeczne na rzecz dzieci niepełnosprawnych, co zaowocowało powstaniem Stowarzyszenia „Wielkie Serce”. W 1991 roku odbyła się pierwsza Aukcja Wielkiego Serca, zainicjowana przez pana Marka Podoluka, która do dziś stanowi ważne źródło wsparcia finansowego dla ośrodka.

W 1992 roku zorganizowano w internacie świetlicę terapeutyczną dla młodzieży z umiarkowanym upośledzeniem. W 1996 roku obchodzono jubileusz 50-lecia istnienia ośrodka, uświetniony poświęceniem Sztandaru ufundowanego przez Radę Rodziców.

Od 1999 roku nowym dyrektorem ośrodka został pan Wiktor Wilk. W nowym tysiącleciu ośrodek rozwijał się dynamicznie, osiągając rekordową liczbę oddziałów klasowych i kierunków zawodowych. W 2002 roku pan Andrzej Starmach, wspierający ośrodek, został uhonorowany Orderem Uśmiechu.

Lata 2004/2005 przyniosły zmiany w strukturze ośrodka, w tym powstanie Zasadniczej Szkoły Zawodowej nr 30 i Szkoły Przysposabiającej do Pracy nr 2. W 2005/2006 roku ośrodek otrzymał fundusze z Unii Europejskiej i PFRON-u, a także wsparcie Stowarzyszenia „Wielkie Serce”.

W 2006 roku obchodzono Jubileusz 60-lecia istnienia ośrodka. Pan Jarosław Statek objął funkcję dyrektora w 2009 roku, kontynuując rozwój placówki. W 2011 roku obchodzono 65-lecie istnienia ośrodka, uświetnione uroczystym bankietem przygotowanym przez uczniów kierunków gastronomicznych.

W 2012 roku pani Jolanta Nycz została wice dyrektorem ośrodka. Lata 2013-2016 przyniosły dalszy rozwój placówki, ze stałym naciskiem na modernizację bazy dydaktycznej i lokalowej oraz rozwój działań artystycznych uczniów.

Obchody 70-lecia istnienia Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego nr 1 miały miejsce w 2016 roku, uświetnione licznymi wydarzeniami, w tym odznaczeniem „Honoris Gratia” przyznanym przez Prezydenta Miasta Krakowa. Obecnie ośrodek nadal pełni ważną rolę w edukacji i wsparciu dzieci niepełnosprawnych, łącząc tradycję z nowoczesnością. To miejsce, gdzie każde pokolenie zdobywa wiedzę, rozwija umiejętności zawodowe, a uczniowie otrzymują wsparcie nie tylko edukacyjne, ale także społeczne i terapeutyczne.